Er heeft een overleg plaatsgevonden tussen directies van watersportbedrijven en voorzitters van watersportverenigingen gelegen aan de Randmeren tussen Nijkerk en Elburg. Dus Nuldernauw, Wolderwijd, Veluwemeer en Drontermeer. Daar is bijgevoegde position paper voorgesteld die is uitgebracht door een zestal organisaties. Het is de bedoeling dat vanuit ons overleg een aanvulling wordt geschreven op de positie van de oostelijke Randmeren beter in beeld te krijgen en om er mee "de boer op te gaan" richting overheden, Rijkswaterstaat en natuurorganisaties. Het bestuur van WSV Ermelo was er bij en geeft u de mogelijkheid uzelf te informeren betreffende de laatste stand.
Position Paper overlast waterplanten, januari 2023
|
Het Zuidelijk IJsselmeergebied is prachtig en heeft een duidelijke dubbelfunctie van recreatie en natuur. Al het water heeft natuurwaarde en al het water heeft recreatiewaarde – er is ‘shared place’. In de afgelopen jaren is echter een scheefgroei ontstaan. De overmatige groei van waterplanten veroorzaakt overlast in de vorm van onveilige vaaromstandigheden, beperkt ernstig de bereikbaarheid en leidt tot economische schade. |
Problematiek voor de gehele regio
Grote delen van het Markermeer, IJmeer en de Randmeren raken steeds minder bevaarbaar voor de watersport. Dit komt door overmatige groei van waterplanten. Er vormen zich complete velden met waterplanten waar varen en zwemmen onmogelijk wordt. Boten lopen vast in de planten en lopen schade op aan de motor. In 2022 had een incident zelfs een fatale afloop. Reddingsmaatschappijen kunnen drenkelingen en vaartuigen in nood steeds slechter bereiken. En pleziervaartuigen die uitwijken naar de vaargeul komen in onveilige situaties met de beroepsvaart terecht.
Jachthavens en watersportverenigingen krijgen zeer veel klachten van hun klanten en leden en geregeld wordt de vaste ligplaats opgezegd om naar een ander vaargebied te vertrekken. Het watersportbedrijfsleven lijdt hierdoor economische schade. Daarbij blijken ook passanten het begroeide gebied te mijden. Het wegblijven van watertoeristen (zowel vaste ligplaatshouders als passanten), zorgt voor een forste teruggang in bestedingen in de havensteden. Dit zijn naast de jachthavens ook de service- en onderhoudsbedrijven (motoren, elektra, zeilmakerijen, onderdelen, reparaties), horeca (de West-Friese havensteden hebben een naar verhouding groot aantal restaurants en cafés), bakkers, slagers, supermarkten en overige winkels.
De economische schade in de afgelopen zes jaar opgelopen tot minimaal 15 miljoen. Daarbij is het imago van het zuidelijk IJsselmeergebied ernstig geschaad en kan het negatieve effect daarvan jarenlang na-ijlen.
|
Maaien zorgt voor een verbetering van veiligheid en bereikbaarheid zonder dat het de natuurwaarde permanent aantast. Maaien is selectief en op basis van prioriteit. Niet alles wordt gemaaid en de gebieden met de meeste overlast worden als eerste gemaaid. Maar de verantwoordelijkheid voor maaien moet goed vastliggen, net als de spelregels omtrent maaien én er moet een goede overlegstructuur blijven. |
Maaien in openbaar gebied is een overheidstaak
Rijkswaterstaat is beheerder van alle rijkswateren (zoals het IJsselmeer) en is verplicht de waterkwaliteit te beschermen en te verbeteren. Rijkswaterstaat heeft in 2013 aangegeven eigenaar te zijn van de waterplanten in de rijkswateren. Het ministerie stelt dat Rijkswaterstaat de vaargeul van de Rijksvaarwegen en de specifiek voor de recreatietoervaart aangewezen vaargeulen vrij van waterplanten houdt, voor zover deze hinder veroorzaken voor het scheepvaartverkeer. Rijkswaterstaat maait echter nog niet, omdat in de geulen geen planten groeien. Buiten de vaargeulen (verreweg het grootste vaarareaal voor de recreatievaart) ligt het initiatief voor het maaien van waterplanten bij derden.
De waterrecreatiesector is van mening dat het maaien van waterplanten in openbaar gebied een overheidstaak is. Net zoals dat geldt voor het onderhoud en bijvoorbeeld gladheidsbestrijding van fietspaden en wegen. Het initiatief tot wegonderhoud ligt ook niet bij de private sector.
Rijkswaterstaat/Ministerie I&W moet haar verantwoordelijkheid nemen en meebetalen aan maatregelen die de overlast van de waterplanten beperken.
Uitbreiding maaiareaal en update Handreiking Maaien Waterplanten
Om zorgvuldig te maaien is een Handreiking Maaien Waterplanten opgesteld in 2012. Na ruim 10 jaar is deze aan herziening toe. Aannames in de handreiking missen met de ervaring van de afgelopen jaren een goede onderbouwing, waaronder de inschatting dat maar 10% van het gebied aan planten ecologisch verantwoord gemaaid zou mogen worden. Deze waarden zijn achterhaald door nieuwe inzichten. Bovendien is het areaal aan waterplanten de laatste jaren verdubbeld.
De waterrecreatiesector vindt dat er meer gemaaid kan worden dan 10%, dat er vaker gemaaid kan worden en dat de beperking van de maand juli niet nodig is.
De Handreiking Maaien Waterplanten is een verouderd document met onvoldoende onderbouwing voor opgelegde beperkingen. Een update is op korte termijn nodig.
Samenwerkingsovereenkomst (SOK) en evaluatie Landelijke Werkgroep Waterplantenoverlast
Na Kamervragen over twee incidenten met waterplanten kwam in 2018 een regiobod, met verschillende maatregelen voor het IJsselmeergebied voor de korte en lange termijn. De afspraken tussen overheden staan in een Samenwerkingsovereenkomst (SOK) die in 2019 ondertekend is. Het vormt de basis van activiteiten van de Landelijke Werkgroep Waterplanten Zuidelijk IJsselmeergebied. De waterrecreatiesector zit ook in de werkgroep. In het voorjaar 2023 houdt de samenwerking binnen de werkgroep op te bestaan.
Het maaien en het verder ontwikkelen van structurele oplossingen moet natuurlijk ook na 2023 doorgaan. De waterrecreatiesector vindt dat provincies Noord-Holland en Flevoland hun verantwoordelijkheid moeten blijven nemen en net als de gemeenten het maaien vanaf 2024 meefinancieren. Ook de provincies Utrecht en Gelderland zouden moeten bijdragen.
Regionale en lokale overheden moeten hun lobby (Position Paper 2020-2021) voor extra en noodzakelijke financiering richting de Rijksoverheid in samenwerking met de waterrecreatiesector voortzetten!
De overlegstructuur zoals opgebouwd binnen de SOK moet in stand blijven, die kan niet zomaar stoppen.
|
De waterrecreatiesector is actief en ontwikkelt nieuwe initiatieven waar mogelijk om de veilige bereikbaarheid en beschikbaarheid van het zuidelijk IJsselmeergebied te garanderen. |
Inspanningen waterrecreatiesector
De sector heeft twee stichtingen opgericht. De Stichting ‘Maaien waterplanten Randmeren’ regelt in samenwerking met de Coöperatie Gastvrije Randmeren het maaien op de Randmeren zelf. De Stichting ‘Maaien waterplanten IJmeer Markermeer’ deed dat eerst ook, maar sinds 2021 zet de Gemeente Hoorn als centrumgemeente de opdracht voor het maaien in de markt. De stichting geeft aan waar gemaaid moet worden op basis van prioriteit. Gebieden met de meeste overlast worden als eerste gemaaid
De waterrecreatiesector ziet een grote toegevoegde waarde in de advies,-initiërende en -uitvoerende functie van de twee stichtingen en zet deze activiteiten dan ook voort.
Maaiboten
Om meer en sneller te kunnen maaien zijn de stichtingen twee nieuwe maaiboten aan het ontwikkelen, specifiek voor de Randmeren en het IJmeer/Markermeer. De waterrecreatiesector ziet dit als een belangrijke aanwinst bij de aanpak van de waterplantenproblematiek. Daarnaast is door de sector een maaiers- en management app ontwikkeld die bijdraagt aan het efficiënt maaien.
De sector vraagt de overheden om de ontwikkeling en realisatie de maaiboten te financieren en financiële ondersteuning aan de app te continueren
Waterplantenapp
Begroeide gebieden die niet gemaaid kunnen worden mogen geen gevaar opleveren. Op initiatief van de sector is een app ontwikkeld die op basis van waarnemingen (drone, vliegtuig, schip) en groeicurven de actuele overlast weergeeft en voorspelt wanneer deze weer afneemt. Dit helpt schippers de waterplanten te mijden.
De sector vraagt de overheden de app te blijven ondersteunen
Betonning
Met Rijkswaterstaat is een herzien betonningsplan bepaald, zodat de recreatievaart duidelijke oriëntatiepunten op het water heeft. De sector vindt het wenselijk dat structureel overleg met Rijkswaterstaat plaats vindt.
Een boeienlijn langs de noordhollandse kust van het Paard van Marken naar Hoorn en boeienlijnen op het IJmeer. Duidelijke betonning van de vaargeulen naar havens zoals Hoorn, Schardam, Warder, Edam, Uitdam en Durgerdam. Ook voor de surfers en kiters in het IJsselmeergebied , zowel in Noord-Holland, Utrecht als Flevoland moeten er mogelijk gebieden worden gemarkeerd waar veilig kan worden gevaren. Gemaaid en/of vrij van waterplanten.
De waterrecreatiesector vraagt Rijkswaterstaat om de boeienlijnen te realiseren
Verdiepen
In het ideale geval is het water zo diep dat waterplanten geen overlast veroorzaken. Wanneer verdiepen een structurele oplossing mogelijk maakt verdient dit altijd de voorkeur boven maaien.
Kansrijk is de sturing op zandwinning. Hierdoor kun je kosteneffectief verdiepen én de recreatieve bevaarbaarheid van het water vergroten, terwijl tevens wordt voorzien in de regionale zandbehoefte.
Waterrecreatie Nederland is een overleg gestart met het programma management van het PAGW omdat de waterrecreatie en daarmee ook de waterplantenoverlast niet in beeld was. Het is nu van belang vast te leggen dat bij elk project/pre-verkenning in het Markermeer, IJmeer en Randmeren de aanpak van de waterplantenoverlast een vast bespreekpunt is.
Op de randmeren is ruimte om verdiepingen te combineren met versterking van de ecologische structuur van de meren.
De waterrecreatiesector vraagt de zandwinstrategie mede af te stemmen op de belangen van de waterrecreatie en dat geldt ook voor de projecten die in de PAGW ontwikkeld worden.
***